จากอดีตจนกระทั่งปัจจุบันนี้ เป็นเวลากว่า 32 ปีแล้ว ที่โรงเรียนบ้านหนองใหญ่ จังหวัดฉะเชิงเทรา ก่อตั้งขึ้นมา จากแต่ก่อนสภาพพื้นที่โรงเรียนยังเป็นหลังคามุงจาก พัฒนาเรื่อยมาจนเป็นอาคารที่ใช้อิฐก่อสร้างดูแข็งแรงขึ้นมาก และแม้พื้นที่โรงเรียนจะตั้งอยู่ในจังหวัดฉะเชิงเทรา ฟังดูเหมือนไม่ไกลนัก แต่ใช้เวลาเดินทางจากกรุงเทพมหานครนานกว่า 3 ชั่วโมงครึ่ง เนื่องจากพื้นที่ตั้งของโรงเรียนติดกับจังหวัดจันทบุรี ส่วนถนนทางเข้าโรงเรียน ยังคงเป็นถนนดินลูกรัง ซึ่งหากได้เดินทางเข้าไปยังโรงเรียนแห่งนี้โดยนั่งที่ท้ายรถกระบะ ฝุ่นดินลูกรังคงกลบผมให้กลายเป็นสีแดงแน่ๆ
.
โรงเรียนบ้านหนองใหญ่ เป็นโรงเรียนในโครงการกองทุนการศึกษา รุ่นที่ 1 ประชากรที่อยู่โดยรอบโรงเรียน มีอาชีพทำนา ทำไร่ ทำสวนผัก และรับจ้างทั่วไป เด็กนักเรียนส่วนใหญ่จึงมีฐานะยากจน และปัญหาหลักของที่นี่คือ ผู้ปกครองไม่ค่อยมีเวลาดูแลลูกหลาน เด็กส่วนใหญ่ยังคงอาศัยอยู่กับปู่ ย่า ตา ยาย ประกอบกับบุคคลากรครูก็มีจำนวนน้อย จึงขาดแคลนครูผู้สอน จนบางครั้งครูใหญ่จึงทำหน้าที่สอนหนังสือในบางวิชาที่ไม่มีครูสอน เช่น ภาษาอังกฤษ ดนตรี ภาษาไทย หรือวิชาอื่น ๆ

ครูใหญ่ เริ่มขับเคลื่อนโรงเรียนคุณธรรม และแสดงเจตน์จำนงที่จะร่วมขับเคลื่อนโรงเรียนคุณธรรม กับศูนย์คุณธรรม (องค์การมหาชน) เมื่อปี พ.ศ. 2556 โดยให้ความสำคัญกับการส่งเสริมพฤติกรรมที่ดีให้กับนักเรียน โดยเริ่มต้นจาก การทำความเข้าใจ สร้างความตระหนักเรื่องการส่งเสริมคุณธรรมกับครูภายในโรงเรียนก่อนเป็นอันดับแรก เพื่อให้เข้าใจไปในทิศทางเดียวกัน เติมทักษะด้านต่างๆ ให้ครู มีการเรียนรู้ศึกษาดูงานจากโรงเรียนอื่นๆ แล้วนำมาพัฒนาต่อยอดในโรงเรียน มีแผนการจัดการเรียนรู้ จัดทำสื่อการเรียนการสอนโดยใช้นวัตกรรมการจัดการเรียนรู้ วัดและประเมินผล นำผลการประเมินไปปรับปรุงและพัฒนานักเรียน
สร้างเครือข่ายการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างครูภายในโรงเรียน กับครูโรงเรียนอื่น ๆ และสิ่งสำคัญเป็นอย่างยิ่ง คือ ครูจะต้องมีความประพฤติปฏิบัติตนตามอัตลักษณ์และเป็นแบบอย่างที่ดีให้กับนักเรียน
.
นอกจากนี้ โรงเรียน ยังมีการจัดบรรยากาศ สภาพแวดล้อมสถานที่ภายในโรงเรียน ให้เอื้อต่อการเรียนรู้ของเด็กนักเรียน มีการจัดสถานที่เพื่อการจัดกิจกรรมส่งเสริมปลูกฝังด้านคุณธรรม เป็นแหล่งเรียนรู้เพื่อปลูกฝังคุณธรรมของนักเรียน โดยอาจมีความยากลำบากในช่วงแรก ซึ่งต้องทำความเข้าใจกับครู นักเรียน ผู้ปกครอง ชุมชนบริเวณโดยรอบของโรงเรียน ในขณะที่ โครงงานหลัก ๆ ที่ใช้ขับเคลื่อนคุณธรรมของที่นี่ มีทั้งหมด 10 โครงงาน ที่เด็กนักเรียนช่วยกันตั้งชื่อโครงงานของตัวเอง อย่างสร้างสรรค์ ในแต่ละปีอาจมีโครงงานใหม่เกิดขึ้นบ้าง ยกตัวอย่าง 1. พวกเราวัยใส ใส่ใจความพอเพียง 2. เด็กหนองใหญ่อนุรักษ์ภาษาไทย ใส่ใจการอ่านเขียน 3. เด็กหนองใหญ่เดินหน้าพัฒนาภาษาอังกฤษ 4. ห้องเรียนสวยด้วยมือเรา 5. สุขาน่าใช้ ใส่ใจการดูแล 6. เด็กรุ่นใหม่มีวินัย ใส่ใจการทิ้งขยะ 7. เด็กหนองใหญ่มารยาทงาม สืบสานวัฒนธรรมไทย 8. เด็กรุ่นใหม่ ร่วมใจพัฒนา พาเป็นระเบียบ 9. พวกเราเด็กดี มีความซื่อสัตย์ และ 10. เด็กหนองใหญ่ ร่วมใจทำอาหาร แซ่บๆ

.
การทำโครงงานต่างๆ เหล่านี้ ก็มีการชวนเด็กคิด ชวนเด็กทำ ชวนกันวิเคราะห์ปัญหาที่เกิดขึ้นและร่วมกันทำ เพื่อให้ตอบโจทย์กับปัญหาที่ต้องการแก้ไข โดยครูทำหน้าที่คอยให้คำแนะนำและให้ความช่วยเหลือ นอกจากนี้ เด็ก ๆ ที่นี่ยังสามารถเขียนมายแมพปิ้ง (Mind Mapping) ออกมาได้อย่างสวยงาม มีความสามารถในการออกแบบและคิดออกมาอย่างเป็นระบบ รวมทั้งจัดระบบการทำงาน ขับเคลื่อนงานตามแผนที่วางไว้ตลอดเทอม และเมื่อเกิดความสงสัยในกระบวนการทำงาน หากถามไปที่เด็ก ๆ ก็จะตอบได้ในทันที นั่นแสดงให้เห็นว่าเขาได้ลงมือทำงานเองจริง ๆ และเมื่อผ่านไป 1 ปี โรงเรียนก็จะมีการถอดบทเรียน สรุปและประเมินผลการทำงาน เพื่อเตรียมวางแผนการทำงานใหม่ในปีต่อไป และยังมีการส่งต่อกันไปยังรุ่นต่อรุ่น เมื่อรุ่นพี่เรียนจบ ก็จะมีรุ่นน้องที่เป็นแกนนำขับเคลื่อนงานต่อ หรือแม่แต่ ผอ. หรือ คุณครู หากมีกรณีโยกย้าย เกษียน ก็ยังคงมีการขับเคลื่อนโรงเรียนคุณธรรมได้ต่อไป และสิ่งที่เห็นมาโดยตลอดคงเป็นเรื่องของการแต่งกายของนักเรียนที่ดูเรียบร้อยสะอาดตาในทุกครั้งที่เจอ แม้จะเป็นโรงเรียนที่อยู่ชายขอบและห่างไกล
.
สิ่งหนึ่งที่เห็นภาพสะท้อนจากโรงเรียนนี้อีกเรื่องคือ ผู้นำ หรือครูใหญ่ ซึ่งเป็นตัวอย่างที่ดีให้กับครู นักเรียน โดยการทำให้ดูเป็นตัวอย่างที่ดีโดยเฉพาะในเชิงพฤติกรรม ช่วยผลักดันส่งเสริมทุกด้าน ให้กับนักเรียนได้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น และอยู่พัฒนาที่โรงเรียนแห่งนี้อย่างยาวนาน กว่า 32 ปี ช่วยส่งต่อเมล็ดพันธุ์ที่ดีที่สามารถเติบโตไปเป็นพลังหลักของประเทศได้หลายรุ่น นี่คือผลพวงมาจากการที่มีผู้นำที่ดี ส่งผลให้การทำงานต่างๆ และส่งต่อเมล็ดพันธุ์ที่ดีที่สามารถเติบโตไปเป็นแรงหลักของประเทศ มาอย่างยาวนานหลายรุ่น ส่วนหนึ่งมาจากพลังในการพัฒนาโรงเรียนคงเป็นลูก ๆ นักเรียน เมื่อมีผู้นำที่ดี การทำงานต่าง ๆ ก็สามารถทำได้ง่ายขึ้น ทำให้ผู้ตามเกิดความศัทธา เกิดแรงบันดาลใจ และแรงขับเคลื่อนในการทำงานร่วมกัน

สาริณี ถูกจิตร
เจ้าหน้าที่สื่อสารองค์กรและเผยแพร่ชำนาญการ
22 พ.ย. 2564